Ketuat merupakan salah satu masalah kulit yang biasa berlaku, tetapi sering dipandang ringan. Hakikatnya, ia boleh mengganggu penampilan, menimbulkan rasa tidak selesa, malah ada kes tertentu yang menyebabkan kesakitan. Artikel ini akan menjadi panduan lengkap tentang ketuat — dari punca hingga rawatan — supaya anda lebih faham dan tahu cara mengelakkannya.
Apakah Itu Ketuat?
Ketuat ialah pertumbuhan kecil pada kulit yang disebabkan oleh jangkitan virus Human Papillomavirus (HPV). Ia boleh muncul di mana-mana bahagian badan, tetapi biasanya timbul di tangan, jari, kaki, dan kawasan muka. Bentuknya mungkin kasar, berbintik, atau rata, bergantung kepada jenis ketuat.
Menurut kajian dermatologi, ketuat lebih kerap berlaku dalam kalangan kanak-kanak dan remaja kerana sistem imun mereka belum cukup kuat untuk melawan virus HPV sepenuhnya. Namun, orang dewasa juga boleh mengalaminya, terutama jika sistem imun lemah.
Bagaimana Ketuat Berlaku? (Patofisiologi)
Secara ringkas, ketuat berlaku apabila virus HPV memasuki lapisan kulit melalui luka kecil atau rekahan halus. Selepas virus masuk:
- Ia menyerang sel-sel di lapisan atas kulit (epidermis).
- HPV merangsang pertumbuhan sel kulit secara berlebihan.
- Pertumbuhan ini membentuk benjolan kecil yang kita kenali sebagai ketuat.
Analogi mudah: Bayangkan kulit seperti sebuah kebun. Jika biji benih (virus) jatuh ke tanah yang retak (kulit luka) dan mendapat “baja” (imun lemah), ia akan tumbuh menjadi pokok (ketuat).
Jenis-Jenis Ketuat
Walaupun nampak serupa, sebenarnya terdapat beberapa jenis ketuat yang berbeza:
1. Ketuat Biasa (Common Warts)
- Timbul di tangan atau jari.
- Permukaan kasar dan berbintik kelabu.
- Sering muncul di kawasan yang kerap terdedah kepada geseran.
2. Ketuat Kaki (Plantar Warts)
- Muncul di tapak kaki.
- Menyebabkan sakit ketika berjalan kerana tekanan berat badan.
- Kadangkala kelihatan seperti titik hitam kecil (kapilari darah beku).
3. Ketuat Rata (Flat Warts)
- Bentuknya kecil, rata, dan licin.
- Warna lebih cerah berbanding kulit sekeliling.
- Sering timbul di muka, leher, dan tangan.
4. Ketuat Kelamin (Genital Warts)
- Disebabkan oleh strain HPV tertentu.
- Timbul di kawasan alat sulit atau sekitarnya.
- Disebarkan melalui hubungan seksual.
5. Ketuat Filiform
- Bentuk memanjang seperti benang.
- Sering tumbuh di kelopak mata, leher, atau dagu.
Punca-Punca Ketuat
Punca utama ketuat adalah jangkitan virus HPV. Namun, beberapa faktor lain boleh meningkatkan risiko:
- Sentuhan langsung dengan ketuat orang lain
Kulit yang bersentuhan terus dengan ketuat boleh memindahkan virus. - Penggunaan barang peribadi bersama
Berkongsi tuala, kasut, atau alat cukur boleh menyebarkan virus. - Persekitaran lembap
Virus HPV hidup lebih lama di tempat lembap seperti kolam renang dan bilik mandi awam. - Luka atau rekahan kulit
Kulit yang terluka memudahkan virus masuk.
Faktor Risiko
Individu tertentu lebih mudah dijangkiti ketuat, antaranya:
- Kanak-kanak dan remaja.
- Individu dengan sistem imun lemah (contohnya pesakit HIV atau yang menjalani kemoterapi).
- Atlet atau perenang yang kerap berada di kawasan lembap.
- Orang yang kerap menggigit kuku atau mengorek kulit.
Simptom Ketuat
Walaupun ketuat kelihatan jelas pada permukaan kulit, simptomnya boleh berbeza bergantung pada jenis dan lokasi ketuat. Secara umum, gejala yang sering berlaku termasuk:
- Benjolan kecil pada kulit – permukaannya boleh kasar seperti batu kerikil atau licin seperti kulit biasa.
- Perubahan warna kulit – sesetengah ketuat berwarna kelabu, coklat, atau hampir sama dengan warna kulit.
- Titik hitam kecil – ini sebenarnya pembuluh darah kecil yang tersumbat dan menjadi bekuan darah (dikenali sebagai “wart seeds”).
- Kesakitan ketika berjalan atau berdiri – terutamanya pada ketuat plantar (tapak kaki) kerana tekanan badan.
- Gatal atau rasa tidak selesa – sesetengah ketuat menimbulkan rasa gatal terutama jika berada di kawasan yang bergesel dengan pakaian atau kasut.
Kenapa simptom ini berlaku?
Ketuat terbentuk apabila virus HPV menyebabkan pertumbuhan sel kulit secara berlebihan. Pertumbuhan ini memberi tekanan pada tisu sekeliling, mengakibatkan rasa sakit, terutama di kawasan bertapak seperti tapak kaki. Selain itu, pembuluh darah kecil dalam ketuat memberikan bekalan nutrien kepada sel-sel tersebut, yang akhirnya kelihatan seperti titik hitam kecil.
Simptom jika ketuat menjadi teruk:
- Membesar dengan cepat.
- Muncul dalam kelompok (mosaic warts).
- Berdarah apabila tergesel atau digaru.
- Menyebabkan keradangan dan jangkitan sekunder (kemerahan, panas, bernanah).
Penyakit Lain yang Mempunyai Simptom Serupa
Walaupun ketuat mudah dikenal pasti, ada beberapa keadaan kulit lain yang mempunyai rupa hampir sama. Inilah sebabnya diagnosis pembezaan penting:
- Skin Tags (Acrochordons)
- Pertumbuhan kulit kecil, lembut, dan tergantung.
- Tidak disebabkan oleh virus.
- Biasanya tidak sakit kecuali bergesel dengan pakaian.
- Karsinoma Sel Skuamus (Squamous Cell Carcinoma)
- Sejenis kanser kulit yang kadangkala kelihatan seperti ketuat.
- Perlu dikesan awal kerana boleh merebak ke organ lain.
- Molluscum Contagiosum
- Disebabkan oleh virus lain (poxvirus).
- Benjolan licin, berwarna kulit atau merah jambu, dan mempunyai lekukan di tengah.
- Keratosis Seborrheic
- Pertumbuhan kulit yang jinak, biasanya pada orang berusia.
- Permukaan seperti lilin dan berwarna coklat gelap.
- Jangkitan Kulat (Tinea)
- Menghasilkan tompokan bersisik atau berkeruping, kadangkala mengelirukan jika di kaki.
Kenapa penting membezakan?
Rawatan bagi ketuat berbeza daripada penyakit lain. Misdiagnosis boleh menyebabkan rawatan tidak berkesan, atau lebih teruk, melengahkan diagnosis kanser kulit.
Ujian untuk Mengesahkan Ketuat
Kebanyakan kes ketuat tidak memerlukan ujian khas kerana ia boleh dikenal pasti melalui pemeriksaan fizikal oleh doktor atau pakar dermatologi. Namun, ujian mungkin dilakukan jika:
- Ketuat kelihatan luar biasa atau mencurigakan.
- Tidak sembuh walaupun selepas rawatan.
- Tumbuh dengan cepat atau berdarah tanpa sebab.
Kaedah pengesahan:
- Pemeriksaan Klinikal
Doktor melihat bentuk, tekstur, dan lokasi ketuat menggunakan mata kasar atau alat dermatoskop. - Biopsi Kulit
- Sebahagian kecil tisu ketuat diambil dan dihantar ke makmal.
- Tujuannya untuk memastikan tiada tanda kanser kulit.
- Dermatoskopi
- Menggunakan alat pembesar untuk melihat pembuluh darah, corak kulit, dan struktur khas ketuat.
Biopsi biasanya hanya dilakukan jika terdapat kebimbangan terhadap perubahan malignan atau apabila diagnosis tidak jelas.
Rawatan Ketuat
Walaupun ketuat kadangkala hilang sendiri apabila sistem imun berjaya melawan virus, proses ini boleh mengambil masa berbulan-bulan hingga bertahun-tahun. Rawatan membantu mempercepatkan pemulihan dan mencegah penyebaran.
Rawatan Standard
- Asid Salisilik
- Ubat topikal dalam bentuk gel, cecair, atau plaster.
- Bertindak mengikis lapisan ketuat sedikit demi sedikit.
- Digunakan setiap hari selama beberapa minggu.
- Kelebihan: murah dan boleh dilakukan di rumah.
- Kekurangan: memerlukan kesabaran kerana hasilnya perlahan.
- Cryotherapy
- Ketuat dibekukan menggunakan nitrogen cecair pada suhu -196°C.
- Proses ini memusnahkan tisu ketuat dan memutuskan bekalan darahnya.
- Biasanya memerlukan 2–4 sesi.
- Boleh menyebabkan lepuh atau sedikit kesakitan sementara.
Rawatan Alternatif
- Curettage & Cauterization
Pembedahan kecil menggunakan alat khas untuk mencungkil ketuat, kemudian membakar kawasan tersebut untuk mencegah berulang. - Laser CO₂
Menggunakan sinar laser untuk membakar dan memusnahkan tisu ketuat. - Imiquimod Cream
Merangsang sistem imun untuk melawan virus HPV, sesuai untuk ketuat kelamin. - Cantharidin
Cecair yang menyebabkan lepuh di bawah ketuat, lalu mengangkatnya dari kulit.
Rawatan Tradisional (Perlu Berhati-Hati)
Ada yang menggunakan cuka epal, bawang putih, atau minyak pokok teh. Walaupun ada laporan individu yang mendakwa berkesan, kajian saintifik masih terhad. Penggunaan bahan ini perlu berhati-hati kerana boleh menyebabkan iritasi atau luka.
Nota: Rawatan ketuat kelamin memerlukan pendekatan khas dan biasanya dilakukan oleh doktor pakar kerana melibatkan kawasan sensitif.
Pencegahan Ketuat
Walaupun tidak semua kes boleh dielakkan, beberapa langkah boleh mengurangkan risiko:
- Kebersihan Diri – Basuh tangan dengan sabun selepas menyentuh ketuat.
- Elakkan Berkongsi Barang Peribadi – Tuala, kasut, gunting kuku.
- Lindungi Kaki di Tempat Awam – Pakai selipar di kolam renang atau bilik mandi awam.
- Jangan Mengorek atau Memotong Ketuat Sendiri – Ini boleh menyebarkan virus ke kawasan lain.
- Tingkatkan Sistem Imun – Pemakanan seimbang, tidur cukup, dan bersenam.
Mitos dan Fakta Tentang Ketuat
- Mitos: Menyentuh katak menyebabkan ketuat.
Fakta: Ketuat berpunca daripada virus HPV, bukan daripada haiwan. - Mitos: Ketuat boleh berpindah hanya dengan memandangnya.
Fakta: Virus memerlukan sentuhan langsung atau tidak langsung untuk berjangkit. - Mitos: Memotong ketuat sendiri selamat jika dilakukan di rumah.
Fakta: Risiko jangkitan dan pendarahan tinggi, malah boleh memburukkan keadaan.
Bila Perlu Berjumpa Doktor?
- Ketuat sakit, berdarah, atau berubah warna.
- Ketuat membesar dengan cepat.
- Ketuat muncul di muka atau kawasan alat sulit.
- Anda mempunyai sistem imun lemah (pesakit kanser, HIV, pemindahan organ).
- Ketuat berulang walaupun selepas rawatan.
Berjumpa doktor awal boleh mencegah komplikasi dan mempercepatkan proses rawatan.
Kesimpulan
Ketuat mungkin kelihatan seperti masalah kecil, tetapi ia boleh menjejaskan keyakinan diri dan keselesaan harian.
Memahami punca, simptom, dan pilihan rawatan membolehkan kita membuat keputusan terbaik — sama ada menunggu ia hilang sendiri atau mendapatkan rawatan segera. Pencegahan adalah langkah terbaik, dan menjaga kebersihan serta sistem imun yang kuat adalah kunci untuk mengelakkan jangkitan berulang.
Rujukan
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Warts. 2024. https://www.cdc.gov/warts
- Mayo Clinic. Warts: Symptoms and Causes. 2024. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/warts
- British Association of Dermatologists. Viral Warts. 2023. https://www.bad.org.uk/patient-information-leaflets/viral-warts