Kanser Pangkal Hidung : Panduan Lengkap

Disemak oleh / Perubatan

Apakah Kanser Pangkal Hidung?

Kanser pangkal hidung atau Nasopharyngeal Carcinoma (NPC) adalah sejenis kanser yang bermula di bahagian belakang rongga hidung, tepatnya di kawasan nasofaring. Bahagian ini terletak di belakang hidung dan di atas tekak. Ia merupakan sejenis kanser yang agak jarang berlaku di kebanyakan negara, tetapi mempunyai kadar yang lebih tinggi di Asia Tenggara, termasuk Malaysia, terutama dalam kalangan kaum Cina dan etnik tertentu di Borneo.

Secara umum, kanser ini sering dikesan lewat kerana kedudukannya yang tersembunyi. Pada peringkat awal, pesakit mungkin tidak menyedari gejala yang berlaku atau menganggapnya sebagai masalah kesihatan biasa seperti resdung atau selesema berpanjangan.

Bagaimana Kanser Ini Berlaku?

Kanser pangkal hidung bermula apabila sel normal di nasofaring mengalami perubahan genetik (mutasi DNA). Mutasi ini menyebabkan sel membahagi secara tidak terkawal dan membentuk tumor. Faktor seperti jangkitan virus Epstein-Barr (EBV), pendedahan kepada bahan karsinogen, dan faktor genetik memainkan peranan besar dalam perubahan ini.

Bayangkan sel normal seperti pekerja yang mengikut arahan. Apabila berlaku “kerosakan” pada arahan (DNA), pekerja ini mula bertindak tanpa kawalan — membina sesuatu secara berlebihan sehingga akhirnya merosakkan seluruh “kilang” (nasofaring).

Punca-Punca Kanser Pangkal Hidung

  1. Jangkitan Virus Epstein-Barr (EBV)
    EBV adalah faktor utama yang dikaitkan dengan NPC. Virus ini boleh menyebabkan perubahan pada DNA sel nasofaring, menjadikannya berisiko untuk berubah menjadi sel kanser.
  2. Faktor Genetik
    Individu yang mempunyai sejarah keluarga NPC berisiko lebih tinggi kerana gen tertentu mungkin meningkatkan kerentanan terhadap penyakit ini.
  3. Pendedahan kepada Bahan Kimia dan Habuk Kayu
    Pekerja industri yang sering terdedah kepada asap, debu kayu, atau bahan kimia tertentu seperti formaldehid mempunyai risiko lebih tinggi.
  4. Pemakanan Tinggi Nitrosamin
    Makanan yang diawet dengan garam atau mengandungi bahan pengawet tertentu, seperti ikan masin dan daging diproses, boleh meningkatkan risiko NPC.

Faktor Risiko

Risiko untuk mendapat kanser pangkal hidung lebih tinggi jika anda:

  • Berasal dari keturunan Cina Selatan atau etnik Borneo tertentu
  • Lelaki (kadar kejadian lebih tinggi berbanding wanita)
  • Berumur antara 30 hingga 60 tahun
  • Sering mengambil makanan diawet seperti ikan masin
  • Pernah dijangkiti virus Epstein-Barr
  • Terdedah kepada habuk kayu atau asap industri

Simptom Kanser Pangkal Hidung

Kanser ini sering kali “diam-diam” pada peringkat awal, dan itulah yang membuatkannya berbahaya. Gejala biasanya muncul apabila tumor sudah membesar atau merebak ke tisu berdekatan. Antara simptom yang biasa termasuk:

  • Hidung tersumbat sebelah – Terjadi akibat tumor yang menghalang laluan udara.
  • Pendarahan hidung (epistaksis) – Biasanya sedikit tetapi berulang.
  • Bengkak pada leher – Disebabkan pembesaran nodus limfa akibat penyebaran kanser.
  • Tinnitus atau kehilangan pendengaran sebelah telinga – Disebabkan tumor yang menekan tiub Eustachian.
  • Sakit kepala berpanjangan – Akibat tekanan dari tumor pada struktur berhampiran.

Jika kanser berada di tahap lanjut, pesakit mungkin mengalami:

  • Penglihatan berganda (diplopia) akibat penglibatan saraf kranial
  • Rasa kebas di muka
  • Masalah membuka mulut (trismus)
  • Penurunan berat badan yang ketara

Penyakit Lain yang Mempunyai Simptom Serupa

Kerana gejala NPC boleh menyerupai masalah biasa, ia sering disalah anggap sebagai:

  • Resdung kronik (sinusitis)
  • Jangkitan telinga tengah (otitis media)
  • Alergi hidung (rhinitis alergi)
  • Ketumbuhan jinak di hidung (polip hidung)
  • Tuberkulosis nodus limfa di leher
  • Lymphoma

Oleh sebab itu, pemeriksaan lanjut oleh pakar Telinga, Hidung, dan Tekak (ENT) amat penting jika gejala tidak sembuh dalam beberapa minggu.

Ujian untuk Mengesahkan Kanser Pangkal Hidung

Pemeriksaan tepat bagi NPC ialah nasopharyngoscopy – satu prosedur di mana kamera kecil dimasukkan melalui hidung untuk melihat terus ke kawasan nasofaring. Jika terdapat ketumbuhan, sampel tisu (biopsi) akan diambil untuk ujian histopatologi.

Ujian lain termasuk:

  • Imbasan MRI atau CT untuk menilai tahap penyebaran tumor
  • Ujian darah EBV DNA untuk mengesan tahap virus
  • PET scan bagi melihat sama ada kanser sudah merebak ke organ lain

Rawatan Kanser Pangkal Hidung

Rawatan NPC bergantung pada peringkat kanser, kesihatan umum pesakit, dan sama ada kanser sudah merebak. Objektif rawatan ialah memusnahkan sel kanser, mengawal simptom, dan mencegah kambuhan.

1. Radioterapi (Rawatan Utama)

  • Kelebihan: Sangat berkesan pada NPC kerana tumor sensitif terhadap radiasi.
  • Teknik IMRT: Menyampaikan sinaran tepat ke kawasan tumor, mengurangkan kesan sampingan seperti mulut kering atau kerosakan gigi.
  • Prosedur: Pesakit biasanya menjalani sesi harian (5 kali seminggu) selama 6–7 minggu.
  • Kesan sampingan: Mulut kering, keradangan tekak, perubahan rasa, kulit kemerahan di leher.

2. Kemoterapi

  • Tujuan: Mengecilkan tumor sebelum radioterapi (neoadjuvant), meningkatkan kesan radioterapi (concurrent), atau mengawal penyebaran (palliative).
  • Ubat popular: Cisplatin, 5-fluorouracil, gemcitabine.
  • Kesan sampingan: Loya, muntah, keguguran rambut, keletihan.

3. Gabungan Radioterapi + Kemoterapi (CCRT)

  • Standard rawatan untuk tahap pertengahan–lanjut.
  • Menambah peluang kawalan kanser jangka panjang.

4. Pembedahan

  • Jarang digunakan, kecuali untuk tumor berulang yang terhad atau nodus limfa yang tidak hilang selepas rawatan utama.

5. Rawatan Sasaran dan Imunoterapi

  • Rawatan sasaran: Menyasarkan protein tertentu pada sel kanser, seperti cetuximab.
  • Imunoterapi: Menggunakan ubat seperti pembrolizumab untuk merangsang sistem imun menyerang sel kanser.
  • Sesuai untuk kes yang sudah metastasis atau tidak respon kepada rawatan konvensional.

Komplikasi Kanser Pangkal Hidung

Komplikasi boleh datang daripada penyakit itu sendiri atau kesan rawatan.

  1. Kesan dari Penyakit
    • Kehilangan pendengaran kekal
    • Lumpuh sebahagian wajah akibat kerosakan saraf kranial
    • Penyebaran kanser ke otak atau tulang
  2. Kesan dari Rawatan
    • Mulut kering kronik (xerostomia) akibat kerosakan kelenjar air liur
    • Kesukaran menelan (dysphagia)
    • Masalah gigi – gigi menjadi rapuh
    • Fibrosis tisu leher yang menyebabkan kekakuan otot
    • Kerosakan hormon jika kelenjar tiroid terjejas

Pemulihan Selepas Rawatan

Pemulihan NPC adalah proses jangka panjang yang melibatkan aspek fizikal, emosi, dan sosial.

  1. Pemulihan Fizikal:
    Terapi pertuturan untuk memperbaiki masalah suara atau menelan. Latihan fisioterapi membantu mengurangkan kekakuan leher. Pengurusan mulut kering dengan ubat atau larutan khas.
  2. Pemakanan:
    Diet tinggi kalori dan protein untuk memulihkan berat badan. Elakkan makanan terlalu pedas atau keras yang boleh mencederakan tekak.
  3. Pemantauan Berjadual:
    Lawatan susulan setiap 3–6 bulan untuk 2 tahun pertama, kemudian setiap tahun. Termasuk pemeriksaan endoskopi, imbasan, dan ujian darah EBV DNA.
  4. Sokongan Psikologi:
    Kanser memberi tekanan emosi, jadi terapi kaunseling dan kumpulan sokongan penting untuk mengatasi kebimbangan atau kemurungan.

Pencegahan Kanser Pangkal Hidung

Walaupun tidak semua kes dapat dicegah, langkah berikut boleh mengurangkan risiko:

  1. Pemakanan Sihat
    Kurangkan makanan awet tinggi nitrosamin seperti ikan masin. Lebihkan buah-buahan (terutama kaya vitamin C) dan sayuran.
  2. Kurangkan Pendedahan kepada Bahan Kimia
    Gunakan pelitup muka dan sistem pengudaraan yang baik di tempat kerja berhabuk.
  3. Pemeriksaan Awal untuk Individu Berisiko Tinggi
    Mereka yang mempunyai sejarah keluarga NPC disarankan membuat pemeriksaan nasopharyngoscopy secara berkala.
  4. Gaya Hidup Sihat
    Berhenti merokok dan elakkan alkohol berlebihan, kerana kedua-duanya boleh meningkatkan risiko kanser kepala dan leher.

Panduan Sokongan untuk Pesakit dan Keluarga

  1. Sokongan Emosi
    • Ahli keluarga perlu menjadi sumber motivasi.
    • Terapi kumpulan membantu pesakit berkongsi pengalaman dan strategi menghadapi rawatan.
  2. Pengurusan Kesan Sampingan
    • Gunakan pelembap mulut untuk mengatasi mulut kering.
    • Berkumur dengan larutan garam suam untuk sakit tekak.
    • Rujuk doktor gigi sebelum memulakan radioterapi bagi mengurangkan risiko kerosakan gigi.
  3. Sokongan Pemakanan
    • Diet lembut, tinggi protein, dan kaya nutrien.
    • Gunakan minuman nutrisi tambahan jika tidak dapat makan dengan baik.
  4. Pengetahuan Penyakit
    • Fahami pelan rawatan, kesan sampingan, dan tanda kambuhan.
    • Simpan rekod rawatan untuk rujukan masa depan.
  5. Pemantauan Jangka Panjang
    • Pemeriksaan susulan berkala untuk mengesan sebarang tanda berulang atau metastasis.
    • Ujian EBV DNA mungkin digunakan sebagai penanda kawalan penyakit.

Rujukan

  1. American Cancer Society. Nasopharyngeal Cancer. 2024. https://www.cancer.org/cancer/nasopharyngeal-cancer.html
  2. National Cancer Institute. Nasopharyngeal Carcinoma Treatment (PDQ®)–Patient Version. 2023. https://www.cancer.gov/types/head-and-neck/patient/nasopharyngeal-treatment-pdq
  3. World Health Organization. Nasopharyngeal carcinoma fact sheet. 2023. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/nasopharyngeal-carcinoma
  4. Lee AW, Ma BB, Ng WT, Chan AT. Management of Nasopharyngeal Carcinoma: Current Practice and Future Perspective. J Clin Oncol. 2015;33(29):3356–3364. https://ascopubs.org/doi/full/10.1200/JCO.2015.60.9347

Related Posts

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Scroll to Top