Jangkitan paru-paru bukanlah sesuatu yang boleh dipandang ringan. Ia boleh bermula dengan batuk biasa, tetapi dalam sesetengah kes, berubah menjadi sesuatu yang serius—malah mengancam nyawa. Tapi… tahukah anda bahawa bukan semua jangkitan paru-paru itu sama? Ada yang disebabkan oleh virus, ada yang berpunca daripada bakteria, malah ada juga yang datang daripada kulat!
Dalam artikel ini, kita akan menyelami jenis-jenis jangkitan paru-paru yang utama dan bagaimana ia berbeza. Siap sedia untuk memahami dengan lebih mendalam supaya anda tahu bila perlu bimbang dan bila perlu segera dapatkan rawatan.
Apakah Maksud Jangkitan Paru-Paru?
Secara ringkas, jangkitan paru-paru berlaku apabila mikroorganisma seperti bakteria, virus, atau kulat menyerang tisu paru-paru. Serangan ini menyebabkan radang, pengumpulan cecair, dan menyukarkan proses pernafasan. Ia boleh jadi ringan seperti batuk biasa, atau berat hingga memerlukan rawatan di hospital.
Simptom Umum Jangkitan Paru-Paru
Walaupun jenisnya berbeza, banyak jangkitan paru-paru berkongsi simptom yang hampir sama. Antaranya:
- Batuk berpanjangan (dengan atau tanpa kahak)
- Demam dan menggigil
- Sakit dada terutama semasa menarik nafas
- Sesak nafas atau pernafasan laju
- Keletihan luar biasa
Tetapi… adakah setiap jangkitan menunjukkan semua gejala ini? Tidak semestinya. Itulah sebabnya penting untuk kenal pasti jenisnya dengan tepat.
Perbezaan Antara Jangkitan Paru-Paru Atas dan Bawah
Satu cara mudah untuk memahami jangkitan paru-paru ialah dengan membezakan antara bahagian atas dan bawah sistem pernafasan:
- Jangkitan saluran pernafasan atas melibatkan hidung, tekak, dan laring (contohnya selesema atau faringitis).
- Jangkitan saluran pernafasan bawah melibatkan trakea, bronkus, dan paru-paru (contohnya bronkitis dan pneumonia).
Yang menjadi ancaman utama? Sudah tentu jangkitan pada saluran bawah—kerana ia boleh menjejaskan keupayaan paru-paru untuk menyalurkan oksigen.
Pneumonia: Jangkitan Paru-Paru yang Paling Dikenali
Pneumonia ialah jangkitan pada alveoli (kantung udara kecil di paru-paru). Ia boleh berlaku disebabkan oleh:
- Bakteria (paling biasa: Streptococcus pneumoniae)
- Virus (seperti influenza dan RSV)
- Kulat (biasanya menyerang individu imun lemah)
Tanda-tanda utama termasuk demam tinggi, batuk berkahak kuning/hijau, sakit dada semasa bernafas, dan keletihan melampau. Kadangkala, pesakit perlu dimasukkan ke hospital untuk oksigen atau antibiotik intravena.
Bronkitis: Radang Saluran Udara ke Paru-Paru
Pernah batuk sampai seminggu lebih tanpa henti? Itu mungkin bronkitis—radang pada saluran utama yang membawa udara ke paru-paru (bronkus). Ia terbahagi kepada dua:
- Bronkitis akut – sering berlaku selepas jangkitan virus.
- Bronkitis kronik – biasa dalam kalangan perokok atau pesakit COPD.
Perbezaannya? Bronkitis akut biasanya sembuh sendiri, manakala bronkitis kronik memerlukan pengurusan jangka panjang.
Tuberkulosis (TB): Ancaman Lama yang Masih Wujud
Walaupun dianggap penyakit “zaman dulu,” TB masih wujud, malah meningkat semula dalam sesetengah komuniti. TB disebabkan oleh Mycobacterium tuberculosis dan sangat menular melalui udara.
Simptomnya agak unik:
- Batuk berdarah
- Peluh malam
- Berat badan turun tanpa sebab
Rawatan TB bukan sehari dua. Ia memerlukan kombinasi antibiotik selama 6 bulan atau lebih, dan pengawasan ketat supaya tidak menjadi tahan ubat.
COVID-19 dan Jangkitan Paru-Paru Virus Lain
Sejak pandemik bermula, kita jadi lebih sedar tentang bagaimana virus boleh menyerang paru-paru. COVID-19 menyebabkan radang paru-paru yang kadangkala “senyap”—pesakit tidak sesak nafas tetapi paras oksigen merosot dengan cepat.
Bagaimana dengan virus lain?
- Influenza boleh menyebabkan pneumonia virus sekunder
- RSV sering menyerang bayi dan kanak-kanak kecil
Rawatan biasanya bersifat sokongan: rehat, cecair, dan kawalan simptom. Tapi bagi kes berat, kemasukan ke ICU mungkin diperlukan.
Jangkitan Paru-Paru Fungus: Bila Perlu Dicurigai?
Tak ramai sedar bahawa kulat juga boleh menyerang paru-paru—terutama jika sistem imun lemah seperti pesakit kanser, HIV atau selepas pemindahan organ.
Contohnya:
- Aspergillosis – jangkitan kulat Aspergillus
- Histoplasmosis – dijangkiti melalui spora dari najis burung atau kelawar
Tanda-tanda biasanya kabur dan menyerupai TB atau pneumonia, jadi diagnosis boleh lambat. Rawatan? Antikulat khusus dan pemantauan rapi.
Walking Pneumonia: Ringan Tapi Mengelirukan
Pernah alami batuk berpanjangan, tapi masih mampu bekerja atau belajar? Mungkin anda menghidap walking pneumonia. Ia disebabkan oleh Mycoplasma pneumoniae, sejenis bakteria atipikal.
Berbeza daripada pneumonia biasa:
- Demamnya ringan
- Batuk kering dan berlarutan
- Kadangkala disangka selesema sahaja
Ramai tak sedar pun mereka ada pneumonia sehinggalah gejala tak juga pulih selepas berminggu-minggu.
Perbandingan Jenis Jangkitan Paru-Paru
Mari kita lihat secara ringkas:
| Jenis | Punca | Simptom Utama | Keterukan | Rawatan |
|---|---|---|---|---|
| Pneumonia | Bakteria/Virus/Kulat | Demam, batuk kahak, sakit dada | Ringan ke berat | Antibiotik / Sokongan |
| Bronkitis | Virus/Bakteria | Batuk, kahak, sesak nafas | Biasanya ringan | Rehat / Cecair |
| TB | Mycobacterium tuberculosis | Batuk berdarah, peluh malam | Kronik / serius | Antibiotik khas |
| COVID-19 | Virus SARS-CoV-2 | Demam, batuk, sesak nafas | Pelbagai tahap | Bergantung tahap |
| Jangkitan kulat | Kulat persekitaran | Batuk, demam, keletihan | Serius jika lewat | Antikulat |
| Walking pneumonia | Mycoplasma pneumoniae | Batuk kering, keletihan ringan | Ringan | Antibiotik atipikal |
Bagaimana Doktor Mengesan Jenis Jangkitan Paru-Paru?
Tak semua jangkitan boleh dikenal pasti hanya melalui simptom. Biasanya doktor akan lakukan:
- X-ray dada – untuk lihat radang atau tompokan pada paru-paru
- Ujian darah – kesan jangkitan
- Ujian kahak – kenal pasti mikroorganisma
- CT scan – jika perlu gambaran lebih jelas
Tanpa diagnosis yang tepat, rawatan mungkin tak berkesan.
Siapa Berisiko Mendapat Komplikasi?
Jangkitan paru-paru mungkin ringan bagi sesetengah orang, tetapi boleh jadi berbahaya bagi golongan berikut:
- Warga emas
- Kanak-kanak bawah 5 tahun
- Pesakit penyakit kronik (diabetes, asma, COPD)
- Individu dengan sistem imun lemah
Bagi mereka, jangkitan boleh cepat merebak, menyebabkan kegagalan pernafasan atau kematian.
Bolehkah Jangkitan Paru-Paru Dicegah?
Ya, banyak boleh dilakukan untuk mencegah. Antaranya:
- Vaksinasi (influenza, pneumokokal, COVID-19)
- Elak merokok dan pencemaran udara
- Jaga kebersihan tangan dan etika batuk
- Rawat penyakit kronik dengan baik
Pencegahan lebih murah daripada rawatan—dan lebih selamat.
Bila Perlu Berjumpa Doktor Segera?
Jangan tunggu sampai tak boleh bernafas baru ke klinik. Jumpa doktor jika anda:
- Demam tak surut >3 hari
- Batuk berdarah
- Sesak nafas walaupun rehat
- Rasa sangat letih atau pengsan
Tindakan awal boleh menyelamatkan nyawa.
Kesimpulan: Kenali dan Bertindak Awal untuk Lindungi Paru-Paru Anda
Paru-paru kita bekerja tanpa henti untuk memastikan tubuh mendapat oksigen yang cukup. Apabila diserang jangkitan, kesannya bukan sahaja pada pernafasan tetapi seluruh tubuh. Jadi, kenal pasti tanda awal, bezakan jenis jangkitan, dan jangan teragak-agak untuk bertindak.
Kesihatan paru-paru anda—tanggungjawab anda.
Rujukan
- Pneumonia: Symptoms, Causes, Diagnosis, Treatment – Cleveland Clinic, 2023
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15164-pneumonia - Walking Pneumonia (Mycoplasma pneumoniae Infection) – CDC, 2022
https://www.cdc.gov/pneumonia/atypical/mycoplasma/about/index.html - Fungal Lung Infections – American Lung Association, 2023
https://www.lung.org/lung-health-diseases/lung-disease-lookup/fungal-lung-infections - Bronchitis – NHS UK, 2022
https://www.nhs.uk/conditions/bronchitis/ - Tuberculosis (TB) – WHO, 2023
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tuberculosis