Carpal Tunnel Syndrome (Sindrom Terowong Karpal): Panduan Lengkap

Apakah Carpal Tunnel Syndrome?

Carpal Tunnel Syndrome (CTS) atau Sindrom Terowong Karpal ialah keadaan apabila saraf median yang melalui terowong karpal di pergelangan tangan mengalami tekanan atau himpitan. Saraf median ini bertanggungjawab untuk memberikan deria rasa kepada ibu jari, jari telunjuk, jari tengah, dan sebahagian jari manis. Ia juga mengawal otot-otot kecil yang membolehkan pergerakan halus jari.

CTS merupakan salah satu gangguan muskuloskeletal yang paling kerap dilaporkan di seluruh dunia, terutamanya dalam kalangan mereka yang banyak menggunakan tangan untuk kerja berulang seperti menaip, menjahit, menggunakan mesin, ataupun bermain alat muzik. Kajian epidemiologi menunjukkan bahawa wanita lebih berisiko mengalaminya berbanding lelaki, dan prevalensnya meningkat seiring usia.

Bagaimana Ia Berlaku?

Untuk memahami sindrom ini, kita perlu membayangkan terowong karpal seperti sebuah lorong sempit yang dikelilingi oleh tulang pergelangan tangan dan ligamen. Di dalam lorong kecil ini, terdapat saraf median dan tendon yang membantu menggerakkan jari.

Apabila berlaku pembengkakan tisu atau penebalan tendon, ruang dalam terowong karpal menjadi lebih sempit. Keadaan ini meningkatkan tekanan pada saraf median. Ibarat kabel elektrik yang terhimpit di dalam paip sempit, fungsi saraf terganggu dan menghasilkan gejala seperti kebas, kesemutan, serta kelemahan otot tangan.

Apakah Punca-Punca Carpal Tunnel Syndrome?

Terdapat banyak faktor yang boleh menyebabkan sindrom ini, antaranya:

Pergerakan berulang
Individu yang kerap menggunakan tangan untuk kerja berulang seperti menaip, menjahit, atau menggunakan tetikus komputer berjam-jam boleh menyebabkan keradangan tendon. Keradangan ini menekan saraf median dan mencetuskan simptom.
Kecederaan pergelangan tangan
Patah tulang, terseliuh, atau trauma pada pergelangan tangan boleh mengubah struktur terowong karpal dan menyempitkan ruang untuk saraf median.
Kehamilan
Wanita hamil sering mengalami pengekalan air (water retention) yang meningkatkan tekanan dalam terowong karpal. Walaupun biasanya sementara, ia boleh mengganggu aktiviti harian.
Penyakit tertentu
Penyakit seperti diabetes, artritis reumatoid, hipotiroidisme, dan obesiti boleh meningkatkan risiko. Diabetes misalnya merosakkan saraf, manakala artritis boleh menyebabkan keradangan sendi dan menekan saraf median.
Faktor genetik
Ada individu yang secara semula jadi mempunyai terowong karpal yang lebih sempit. Faktor ini menjadikan mereka lebih mudah mengalami sindrom ini walaupun tidak melakukan aktiviti berlebihan.

Faktor Risiko

Carpal Tunnel Syndrome boleh berlaku kepada sesiapa sahaja, tetapi terdapat faktor risiko utama yang meningkatkan kemungkinan seseorang mengalaminya. Antaranya:

Wanita – Risiko lebih tinggi berbanding lelaki, mungkin disebabkan oleh saiz terowong karpal yang lebih kecil.
Umur – Kerap berlaku pada individu berusia 40 tahun ke atas.
Pekerjaan – Tukang jahit, pekerja kilang, jurutaip, tukang kayu, pemuzik, dan pekerja yang banyak menggunakan tangan.
Kehamilan – Disebabkan perubahan hormon dan pengekalan cecair.
Penyakit kronik – Diabetes, artritis reumatoid, dan gangguan tiroid.

Simptom Carpal Tunnel Syndrome

Gejala CTS sering kali bermula secara beransur-ansur dan boleh datang serta pergi pada peringkat awal. Namun, jika dibiarkan tanpa rawatan, ia boleh menjadi kronik dan menjejaskan fungsi tangan secara kekal. Antara simptom yang biasa dialami ialah:

Kebas dan kesemutan
Kebanyakan pesakit melaporkan rasa kebas atau kesemutan pada ibu jari, jari telunjuk, jari tengah, dan sebahagian jari manis. Ia biasanya berlaku ketika malam atau selepas melakukan aktiviti berulang.
Sakit pergelangan tangan
Rasa sakit boleh menjalar dari pergelangan tangan hingga ke lengan atau ke bahu. Ada pesakit yang mengadu sakit lebih teruk ketika memegang telefon atau membaca buku.
Kelemahan otot tangan
Apabila saraf median tertekan lama, otot ibu jari akan menjadi lemah. Pesakit mungkin menghadapi kesukaran untuk menggenggam objek kecil atau membuka penutup botol.
Rasa terbakar atau berdenyut
Sesetengah pesakit menggambarkan sensasi seperti terbakar di jari atau tapak tangan. Ini menandakan saraf median semakin terjejas.
Gejala pada tahap teruk
Jika sindrom ini dibiarkan, otot di pangkal ibu jari (thenar muscle) boleh mengecil. Pesakit mungkin tidak dapat melakukan kerja mudah seperti mengikat butang baju atau menulis.

Penyakit yang Mempunyai Simptom Sama

Simptom CTS kadangkala boleh dikelirukan dengan penyakit lain. Oleh itu, diagnosis pembezaan penting bagi mengelakkan rawatan salah. Antara penyakit yang menyerupai CTS ialah:

Radikulopati servikal – Masalah saraf terhimpit di tulang belakang leher boleh menyebabkan kebas di tangan.
Tendonitis – Keradangan tendon di pergelangan tangan boleh menghasilkan sakit yang mirip.
Artritis pergelangan tangan – Sendi yang bengkak akibat artritis boleh menekan saraf.
Neuropati periferi akibat diabetes – Kebas dan kesemutan menyeluruh pada tangan dan kaki.
Gangguan vaskular – Aliran darah yang tidak lancar ke tangan juga boleh menimbulkan simptom kebas.

Ujian untuk Pengesahan Penyakit

Pengesahan CTS melibatkan gabungan pemeriksaan fizikal dan ujian khas. Doktor biasanya akan melakukan:

Ujian fizikal – Termasuk Tinel’s Sign (mengetuk pergelangan tangan untuk melihat sama ada pesakit merasa kesemutan) dan Phalen’s Test (membengkokkan pergelangan tangan untuk melihat sama ada kebas muncul).
Ujian konduksi saraf – Nerve conduction study adalah kaedah piawaian emas. Ia mengukur kelajuan impuls elektrik melalui saraf median. Jika ia lebih perlahan daripada normal, ini menunjukkan saraf terhimpit.
Elektromiografi (EMG) – Mengukur aktiviti elektrik otot untuk menilai tahap kerosakan saraf.
Ultrasound atau MRI – Kadangkala digunakan untuk melihat struktur dalaman terowong karpal dan mengesan punca tekanan.

Rawatan untuk Carpal Tunnel Syndrome

Rawatan CTS bergantung kepada tahap penyakit, sama ada ringan, sederhana, atau teruk. Matlamat utama rawatan adalah untuk mengurangkan tekanan pada saraf median dan mengembalikan fungsi tangan.

Rawatan Bukan Pembedahan

Pengubahsuaian aktiviti
Mengurangkan aktiviti yang memburukkan simptom seperti menaip berpanjangan atau mengangkat objek berat.
Splint pergelangan tangan
Dipakai terutama pada waktu malam untuk memastikan pergelangan tangan berada dalam kedudukan neutral dan mengurangkan tekanan pada saraf.
Ubat-ubatan
- Ubat anti-radang (NSAIDs) untuk mengurangkan sakit.
- Suntikan kortikosteroid untuk melegakan bengkak dan keradangan.
Fisioterapi
Latihan regangan dan penguatan tangan membantu memulihkan fungsi dan mencegah simptom berulang.

Rawatan Pembedahan

Sekiranya rawatan konservatif gagal atau simptom terlalu teruk, pembedahan disyorkan. Carpal Tunnel Release Surgery ialah kaedah piawaian emas. Dalam prosedur ini, doktor akan memotong ligamen karpal untuk melegakan tekanan pada saraf median.

Endoscopic release – Menggunakan kamera kecil, insisi lebih kecil, pemulihan lebih cepat.
Open release – Insisi lebih besar, sesuai untuk kes teruk, pemulihan sedikit lebih lama.

Kebanyakan pesakit pulih dengan baik selepas pembedahan dan dapat kembali bekerja dalam masa beberapa minggu hingga bulan, bergantung kepada tahap kerosakan saraf.

Komplikasi

Jika tidak dirawat, CTS boleh menyebabkan komplikasi seperti:

Kehilangan kekuatan tangan secara kekal.
Atrofi otot thenar.
Kehilangan keupayaan menggenggam atau mencubit objek.
Kesakitan kronik yang menjejaskan kualiti hidup.

Pemulihan Selepas Rawatan

Pemulihan memerlukan masa dan usaha konsisten:

Selepas pembedahan, pesakit perlu mengikuti fisioterapi.
Latihan ringan seperti menggenggam bola lembut membantu mengembalikan kekuatan otot.
Masa pemulihan penuh biasanya antara 3 hingga 6 bulan.

Pencegahan

Walaupun tidak semua kes boleh dicegah, langkah berikut boleh membantu:

Ambil rehat berkala ketika menaip atau menggunakan tangan.
Pastikan postur pergelangan tangan neutral semasa bekerja.
Gunakan peralatan ergonomik seperti papan kekunci dan tetikus khas.
Senaman regangan tangan setiap hari.

Panduan Sokongan untuk Pesakit

Hidup dengan CTS boleh mencabar, tetapi dengan strategi sokongan yang betul, pesakit mampu menguruskan keadaan ini.

Sokongan keluarga penting untuk membantu pesakit melakukan kerja rumah atau tugas berat.
Kumpulan sokongan dalam talian boleh memberi semangat dan pengalaman daripada pesakit lain.
Nasihat profesional daripada doktor dan ahli fisioterapi perlu diikuti dengan disiplin.

Rujukan

American Academy of Orthopaedic Surgeons. Carpal Tunnel Syndrome. OrthoInfo. 2023. https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/carpal-tunnel-syndrome/
National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS). Carpal Tunnel Syndrome Fact Sheet. 2024. https://www.ninds.nih.gov/carpal-tunnel-syndrome-fact-sheet
Mayo Clinic. Carpal Tunnel Syndrome. 2023. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/carpal-tunnel-syndrome
National Health Service (NHS UK). Carpal Tunnel Syndrome Overview. 2024. https://www.nhs.uk/conditions/carpal-tunnel-syndrome/