Apakah Buah Pinggang Bocor?
Buah pinggang bocor atau nephrotic syndrome adalah satu keadaan di mana buah pinggang kehilangan protein penting melalui air kencing dalam jumlah yang banyak. Keadaan ini berlaku apabila penapis halus dalam buah pinggang yang dikenali sebagai glomeruli rosak. Apabila ia tidak lagi berfungsi dengan baik, protein yang sepatutnya kekal dalam darah akan “bocor” ke dalam air kencing.
Keadaan ini bukanlah penyakit tunggal, tetapi satu sindrom – iaitu gabungan gejala yang berpunca daripada pelbagai penyakit buah pinggang. Ia boleh berlaku pada orang dewasa dan juga kanak-kanak. Dalam kalangan kanak-kanak, ia merupakan antara masalah buah pinggang paling kerap dilaporkan.
Secara global, nephrotic syndrome menyumbang kepada peratusan besar kes penyakit buah pinggang kronik. Jika tidak dirawat dengan baik, ia boleh membawa kepada komplikasi serius seperti kegagalan buah pinggang.
Bagaimana Ia Berlaku?
Untuk memahami buah pinggang bocor, bayangkan buah pinggang seperti sebuah penapis air. Air kotor yang masuk akan ditapis, dan hanya bahan yang tidak diperlukan akan dibuang sebagai “sisa”, manakala yang penting akan kekal.
Dalam keadaan normal, glomeruli – iaitu penapis halus dalam buah pinggang – hanya membenarkan air dan bahan buangan keluar. Protein, khususnya albumin, sepatutnya kekal dalam darah kerana ia membantu mengekalkan keseimbangan cecair dalam badan.
Namun, apabila glomeruli rosak akibat keradangan atau faktor lain, penapis ini menjadi “longgar”. Akibatnya, protein bocor keluar melalui air kencing (dikenali sebagai proteinuria). Apabila banyak protein hilang, darah menjadi kurang pekat dan menyebabkan air meresap keluar ke dalam tisu badan, menghasilkan bengkak (edema).
Apakah Punca-Punca Buah Pinggang Bocor?
Buah pinggang bocor boleh disebabkan oleh beberapa keadaan, sama ada penyakit primer (bermula dari buah pinggang itu sendiri) atau sekunder (akibat penyakit lain). Antara punca utama ialah:
- Minimal Change Disease (MCD)
- Punca paling kerap berlaku pada kanak-kanak.
- Dikenali sebagai “minimal change” kerana kerosakan pada glomeruli hanya boleh dilihat dengan mikroskop elektronik.
- Biasanya bertindak balas baik terhadap rawatan steroid.
- Focal Segmental Glomerulosclerosis (FSGS)
- Berlaku apabila sebahagian glomeruli mengalami parut.
- Lebih kerap pada orang dewasa dan boleh menyebabkan penyakit buah pinggang kronik.
- Kadang-kadang tidak memberikan tindak balas yang baik terhadap ubat.
- Membranous Nephropathy
- Keadaan di mana lapisan membran penapis buah pinggang menebal.
- Lebih kerap berlaku dalam kalangan dewasa.
- Boleh berkait dengan penyakit autoimun, jangkitan, atau ubat tertentu.
- Penyakit Sistemik (Sekunder)
- Diabetes mellitus – punca utama nephrotic syndrome pada orang dewasa.
- Lupus erythematosus sistemik (SLE) – penyakit autoimun yang menyerang banyak organ termasuk buah pinggang.
- Jangkitan kronik seperti hepatitis B, hepatitis C, dan HIV.
- Kesan ubat tertentu seperti NSAIDs dan antibiotik tertentu.
Faktor Risiko
Tidak semua orang berisiko tinggi, tetapi ada kumpulan tertentu yang lebih mudah mengalaminya. Antara faktor risiko termasuk:
- Sejarah keluarga penyakit buah pinggang – sesetengah sindrom buah pinggang bocor ada kaitan genetik.
- Penyakit kronik – terutamanya diabetes, hipertensi, atau lupus.
- Umur – kanak-kanak lebih cenderung mendapat minimal change disease, manakala orang dewasa lebih terdedah kepada FSGS atau membranous nephropathy.
- Penggunaan ubat tertentu dalam jangka masa panjang.
- Jangkitan kuman kronik yang menjejaskan fungsi buah pinggang.
Simptom Buah Pinggang Bocor
Gejala buah pinggang bocor boleh datang perlahan-lahan atau tiba-tiba. Ramai pesakit mula sedar apabila badan mereka mula membengkak. Antara simptom utama ialah:
- Bengkak (Edema)
- Biasanya bermula di sekitar mata pada waktu pagi.
- Kemudian merebak ke kaki, pergelangan kaki, dan seluruh badan.
- Berlaku kerana protein dalam darah berkurang, menyebabkan air keluar dari saluran darah ke tisu.
- Air kencing berbuih
- Disebabkan oleh kandungan protein yang tinggi dalam air kencing.
- Kadangkala air kencing juga kelihatan lebih pekat daripada biasa.
- Kenaikan berat badan mendadak
- Disebabkan pengekalan air dalam badan, bukan kerana pertambahan lemak.
- Letih dan lemah
- Hilangnya protein menyebabkan badan kekurangan tenaga.
- Kadangkala pesakit mudah jatuh sakit kerana sistem imun turut terjejas.
Simptom Apabila Penyakit Semakin Teruk
- Bengkak yang teramat teruk (anasarca) – seluruh badan membengkak termasuk organ dalaman.
- Tekanan darah tinggi akibat pengekalan garam dan air.
- Risiko jangkitan meningkat kerana antibodi (protein imun) turut hilang melalui air kencing.
- Darah beku (trombosis) kerana protein yang mengawal pembekuan darah turut hilang.
Penyakit yang Mempunyai Simptom Sama
Kadangkala buah pinggang bocor boleh disalah anggap sebagai penyakit lain kerana gejalanya hampir sama. Antara diagnosis pembezaan termasuk:
- Penyakit hati kronik – juga menyebabkan bengkak kerana kekurangan protein albumin.
- Kegagalan jantung – cecair berkumpul di paru-paru dan kaki.
- Hipotiroidisme – kekurangan hormon tiroid boleh menyebabkan badan membengkak.
- Sindrom nefritik – berbeza dengan nefrotik, ia disertai tekanan darah tinggi dan darah dalam air kencing.
Ujian untuk Mengesahkan Buah Pinggang Bocor
Diagnosis dibuat melalui gabungan ujian klinikal dan makmal. Antara ujian penting ialah:
- Ujian air kencing
- Menunjukkan kehadiran protein yang tinggi (lebih 3.5g sehari).
- Boleh juga dikesan sel darah merah atau silinder.
- Ujian darah
- Tahap albumin rendah.
- Kolesterol sering meningkat.
- Fungsi buah pinggang (urea, kreatinin) diperiksa.
- Biopsi buah pinggang
- Ujian piawaian emas (gold standard).
- Doktor mengambil sedikit sampel tisu buah pinggang untuk diperiksa di bawah mikroskop.
- Menentukan jenis kerosakan glomeruli bagi memudahkan rawatan.
Rawatan untuk Buah Pinggang Bocor
Rawatan bergantung pada punca asas, tahap kerosakan buah pinggang, dan keadaan umum pesakit. Matlamat utama rawatan ialah:
- Mengurangkan kehilangan protein.
- Mengawal simptom seperti bengkak.
- Mencegah komplikasi jangka panjang.
1. Ubat Steroid (Corticosteroid)
- Rawatan utama untuk minimal change disease, terutama pada kanak-kanak.
- Biasanya berkesan dan menyebabkan simptom hilang dalam beberapa minggu.
- Namun, penggunaan jangka panjang boleh memberi kesan sampingan seperti pertambahan berat badan, tulang rapuh, dan risiko jangkitan.
2. Ubat Imunosupresif Lain
- Jika steroid tidak berkesan atau tidak sesuai, ubat seperti cyclophosphamide, cyclosporine, tacrolimus, atau mycophenolate mofetil boleh digunakan.
- Ia menekan sistem imun bagi mengurangkan kerosakan pada glomeruli.
3. Ubat Kawalan Bengkak
- Diuretik membantu mengeluarkan lebihan air daripada badan.
- Pesakit juga dinasihatkan mengurangkan pengambilan garam.
4. Ubat Kawalan Tekanan Darah dan Proteinuria
- ACE inhibitors atau ARB bukan sahaja mengawal tekanan darah, tetapi juga mengurangkan kehilangan protein dalam air kencing.
5. Kawalan Kolesterol
- Pesakit nephrotic syndrome biasanya mempunyai tahap kolesterol yang tinggi.
- Statin boleh diberikan untuk menurunkan risiko penyakit jantung.
6. Pencegahan Darah Beku
- Dalam kes kehilangan protein yang teruk, risiko darah beku meningkat.
- Ubat pencair darah seperti warfarin mungkin diperlukan.
7. Gaya Hidup dan Pemakanan
- Kurangkan garam untuk mengawal bengkak.
- Protein mencukupi tetapi tidak berlebihan.
- Elakkan makanan tinggi kolesterol.
Rawatan Apabila Penyakit Menjadi Kronik
- Jika buah pinggang gagal berfungsi, pesakit mungkin memerlukan dialisis atau pemindahan buah pinggang.
- Pemindahan buah pinggang adalah pilihan terbaik bagi pesakit yang mengalami kegagalan buah pinggang tahap akhir.
Komplikasi Buah Pinggang Bocor
Jika tidak dirawat dengan baik, nephrotic syndrome boleh membawa kepada:
- Kegagalan buah pinggang kronik.
- Jangkitan berulang akibat kehilangan antibodi.
- Trombosis (darah beku) yang boleh mengancam nyawa.
- Masalah jantung akibat kolesterol tinggi.
- Kekurangan zat kerana kehilangan protein.
Pemulihan Selepas Rawatan
Pemulihan bergantung kepada punca dan keberkesanan rawatan:
- Pesakit kanak-kanak dengan minimal change disease sering pulih sepenuhnya.
- Orang dewasa dengan FSGS atau membranous nephropathy mungkin menghadapi kambuhan berulang.
- Pesakit yang sudah menjalani pemindahan buah pinggang perlu mengambil ubat imunosupresif sepanjang hayat untuk mengelakkan penolakan organ.
Pencegahan
Walaupun tidak semua kes boleh dicegah, langkah berikut boleh membantu mengurangkan risiko:
- Mengawal diabetes dan tekanan darah.
- Mengelakkan penggunaan ubat yang boleh merosakkan buah pinggang tanpa nasihat doktor.
- Menjaga kesihatan umum dengan gaya hidup sihat.
- Pemeriksaan kesihatan berkala bagi mereka yang berisiko.
Panduan Sokongan untuk Pesakit dan Keluarga
Menghadapi nephrotic syndrome boleh menjadi pengalaman mencabar. Oleh itu:
- Pendidikan pesakit penting supaya mereka faham penyakit dan rawatan.
- Sokongan keluarga membantu pesakit mengekalkan rawatan dan diet.
- Pemantauan kendiri – pesakit digalakkan memeriksa bengkak, tekanan darah, dan berat badan setiap hari.
- Sokongan psikologi – terutamanya bagi pesakit kronik yang perlu menjalani rawatan jangka panjang.
Rujukan
- KDIGO Clinical Practice Guideline for Glomerular Diseases. Kidney International. 2021. https://www.kidney-international.org/article/S0085-2538(21)00336-9/fulltext
- National Kidney Foundation. Nephrotic Syndrome. 2023. https://www.kidney.org/atoz/content/nephrotic
- Mayo Clinic. Nephrotic Syndrome. 2024. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/nephrotic-syndrome