Merokok sering dikaitkan dengan pelbagai masalah kesihatan, tapi persoalannya — sejauh mana ia benar-benar menyumbang kepada jangkitan paru-paru?
Adakah hanya perokok tegar yang berisiko, atau adakah kesannya turut dirasai oleh perokok pasif? Jom kita bongkar satu persatu dalam artikel ini — dan mungkin ia akan buat anda terfikir semula sebelum menyalakan rokok seterusnya.
Bagaimana Asap Rokok Menjejaskan Paru-Paru?
Paru-paru manusia ibarat penapis semula jadi — setiap kali kita menyedut udara, ia bekerja keras untuk menapis habuk dan zarah berbahaya. Tetapi apabila seseorang merokok, asap rokok yang mengandungi lebih 7,000 bahan kimia itu memasuki sistem pernafasan secara langsung.
Antaranya termasuk:
- Nikotin – bahan ketagihan
- Tar – menyumbat saluran udara dan melekat pada dinding paru-paru
- Karbon monoksida – menggantikan oksigen dalam darah
Akibatnya? Saluran pernafasan menjadi sempit, bulu halus (cilia) yang bertugas menolak keluar lendir dan kuman rosak, dan paru-paru menjadi lebih terdedah kepada jangkitan.
Merokok dan Sistem Imun: Hubungan yang Merosakkan
Tahukah anda, sistem imun kita juga jadi ‘lemah longlai’ apabila terdedah kepada asap rokok?
Kajian mendapati, bahan kimia dalam rokok boleh menekan tindak balas imun badan. Ia mengurangkan aktiviti makrofaj — sel penting yang melawan bakteria dan virus. Jadi, bila kuman seperti Streptococcus pneumoniae atau virus influenza menyerang, sistem pertahanan kita sudah tidak lagi cekap melawan.
Contoh mudah — perokok lebih cenderung mengalami demam yang lebih teruk, batuk yang berpanjangan, dan lambat sembuh bila terkena selesema. Sebabnya? Sistem imun mereka tidak lagi ‘tangkas’.
Jenis Jangkitan Paru-Paru yang Dikaitkan dengan Merokok
Merokok bukan sahaja meningkatkan risiko satu jenis penyakit, tapi beberapa bentuk jangkitan dan keradangan paru-paru. Antara yang paling lazim:
- Pneumonia – jangkitan kuman pada alveoli, boleh disebabkan bakteria, virus atau kulat
- Bronkitis kronik – radang berpanjangan pada saluran bronkus
- COPD (Penyakit Paru-Paru Obstruktif Kronik) – kombinasi bronkitis kronik dan emfisema
- Tuberkulosis (TB) – walaupun TB adalah jangkitan bakteria, perokok lebih mudah dijangkiti
Secara ringkasnya, asap rokok mencipta ‘pintu terbuka’ untuk kuman masuk dan membiak dalam sistem pernafasan. Bila paru-paru dah rosak, jangkitan datang tanpa dijemput.
Adakah Perokok Lebih Mudah Dijangkiti Pneumonia?
Ya, dan jawapan ini bukan sekadar spekulasi.
Menurut laporan oleh Centers for Disease Control and Prevention (CDC), perokok berisiko dua hingga empat kali ganda lebih tinggi untuk mengalami pneumonia berbanding bukan perokok.
Apabila paru-paru terdedah kepada asap secara konsisten, tisu-tisu di dalamnya menjadi meradang. Radang ini melemahkan fungsi normal paru-paru, menjadikan ia mudah dijangkiti kuman yang sepatutnya boleh dibendung.
Lebih membimbangkan — perokok yang mendapat pneumonia juga cenderung mengalami komplikasi yang lebih serius, seperti kegagalan pernafasan dan keperluan rawatan rapi.
Rokok Elektronik (Vape) – Alternatif Selamat atau Ancaman Baru?
Ramai orang berpaling kepada vape dengan harapan ia lebih “selamat”. Tapi benarkah begitu?
Walaupun vape tidak mengandungi tar, ia tetap mengandungi nikotin, propilena glikol, dan perisa kimia. Kajian oleh Johns Hopkins Medicine menyatakan bahawa penggunaan vape boleh merosakkan sel epitelium paru-paru — menjadikan paru-paru lebih terdedah kepada jangkitan dan keradangan.
Malah, fenomena EVALI (E-cigarette or Vaping product use-Associated Lung Injury) yang meletus di Amerika Syarikat pada 2019 adalah bukti jelas bahawa vape bukan tanpa risiko.
Jadi, walaupun ia kurang berbahaya berbanding rokok tradisional, vape tetap bukan jawapan untuk “paru-paru sihat”.
Kajian Saintifik: Apa Kata Data Tentang Merokok dan Paru-Paru?
- Kajian tahun 2010 oleh Mayo Clinic menunjukkan bahawa 90% kes kanser paru-paru dan penyakit pulmonari kronik berpunca daripada merokok.
- Data WHO pula mencatatkan lebih 8 juta kematian setiap tahun berkait rapat dengan tabiat merokok, termasuk kematian akibat jangkitan paru-paru.
Satu laporan menarik oleh BMJ 2022 menganalisis lebih 100,000 individu di UK mendapati bahawa:
“Risiko pneumonia meningkat sebanyak 34% dalam kalangan perokok aktif, walaupun selepas mengambil kira faktor umur, jantina, dan gaya hidup.”
Jelas, sains tidak menipu. Rokok memang memudaratkan paru-paru.
Perokok Pasif: Risiko Sama Walau Tak Merokok
Anda tak merokok, tapi suami anda merokok di rumah? Anda mungkin masih berisiko.
Asap rokok yang dihidu secara pasif mengandungi lebih 50 bahan kimia karsinogenik. Perokok pasif terutamanya kanak-kanak dan warga emas lebih mudah mendapat jangkitan seperti bronkitis, asma, dan pneumonia.
Menurut American Lung Association, kanak-kanak yang terdedah kepada asap rokok di rumah:
- Lebih kerap mengalami batuk dan kahak
- Lebih tinggi risiko dimasukkan ke hospital akibat jangkitan paru-paru
- Cenderung mengalami masalah paru-paru berpanjangan ketika dewasa
Ironinya, bahaya itu datang walaupun mereka tak pernah pegang sebatang rokok pun.
Adakah Risiko Akan Hilang Jika Berhenti Merokok?
Berita baiknya — ya! Risiko jangkitan paru-paru boleh berkurang secara berperingkat selepas seseorang berhenti merokok.
Menurut Cleveland Clinic, selepas:
- 48 jam: paras karbon monoksida kembali normal
- 2 minggu – 3 bulan: peredaran darah dan fungsi paru-paru mula meningkat
- 1 tahun: risiko jangkitan saluran pernafasan mula menurun ketara
- 5 tahun ke atas: hampir setanding bukan perokok
Lebih awal anda berhenti, lebih besar peluang untuk paru-paru sembuh. Paru-paru memang hebat — ia boleh pulih, tetapi hanya jika diberi peluang.
Tanda-Tanda Paru-Paru Mula Terjejas Akibat Merokok
Macam mana nak tahu kalau paru-paru anda dah mula “protes”? Antara tanda awal yang sering diabaikan:
- Batuk berpanjangan, terutama waktu pagi
- Kahak berwarna kuning, hijau atau berdarah
- Nafas pendek walaupun buat aktiviti ringan
- Sakit dada semasa menarik nafas
- Suara serak atau mudah hilang suara
Kalau anda alami satu atau lebih simptom ini, jangan tunggu. Jumpalah doktor dan buat pemeriksaan lanjut.
Langkah Pencegahan: Lindungi Paru-Paru Anda dari Asap Rokok
Ingin paru-paru kekal sihat? Ini beberapa langkah yang boleh diambil:
✅ Berhenti merokok — ini langkah paling utama
✅ Elakkan tempat tertutup yang dipenuhi asap rokok
✅ Gunakan penapis udara di rumah jika tinggal dengan perokok
✅ Makan makanan tinggi antioksidan seperti buah beri dan sayuran hijau
✅ Dapatkan vaksin influenza dan pneumokokal jika anda berisiko tinggi
Ingat, tiada istilah “terlambat” untuk berubah. Setiap langkah menjauhi rokok adalah langkah ke arah paru-paru yang lebih sihat.
Rujukan
- Smoking and Respiratory Diseases, Centers for Disease Control and Prevention (CDC), 2021. https://www.cdc.gov/tobacco/campaign/tips/diseases/respiratory.html
- Vaping and Lung Health, Johns Hopkins Medicine, 2020. https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/vaping-and-your-lungs
- Secondhand Smoke: What It Means to Your Health, American Lung Association, 2022. https://www.lung.org/clean-air/at-home/indoor-air-pollutants/secondhand-smoke
- The health effects of smoking, World Health Organization (WHO), 2023. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco
- Smoking and risk of community-acquired pneumonia: a population-based cohort study, The BMJ, 2022. https://www.bmj.com/content/377/bmj.n2144